درختان میوه را بر اساس نیاز به هرس کردن به سه دسته تقسیم می کنند:
دسته اول : درختانی مثل مرکبات که در طول دوران زندگی خود نیازی به هرس کردن ندارند.
دسته دوم : درختانی مثل سیب، گلابی، گیلاس، آلبالو، گردو، بادام، آلو، به، پسته، زیتون و... که در چند سال اول آنها را هرس فرم دهی کرده و وقتی به حد کافی رشد کردند، هر سال هرس خفیفی بر روی آنها انجام می گیرد.
دسته سوم : درختانی مثل انگور، انجیر، کیوی، هلو و...که میوه هایشان بر روی شاخه های یکساله تشکیل می شود، بایست هر سال هرس نسبتا شدیدی شوند تا با تولید شاخه های جدید، میزان محصول آن ها بالا رود.
اصطلاحات هرس :
جوانه انتهایی (Terminal bud): بالاترین جوانه موجود بر روی ساقه را گویند.
جوانه جانبی (Lateral bud): جوانه ای که در جانب شاخه و در زاویه برگی قرار گرفته است.
جوانه چوب (Wood bud): جوانه ای که در اثر رشد آن شاخساره تولید می شود.
جوانه گل (Flower bud): جوانه ای که مولد گل یا خوشه گل است.
شاخه پیشاهنگ (Leader shoot): شاخه ای که رشد فعال داشته و به صورت انتهایی قرار دارد و هر ساله بر رشد آن افزوده می شود.
شاخه جانبی (Lateral shoot): شاخه ای که از رشد جوانه جانبی موجود در زاویه برگی ساقه ایجاد می شود.
شاخه عقیم (Blind shoot): شاخه ای است که به طور کامل رشد نکرده و جوانه انتهایی آن سقط شده است.
شاخه سال جاری (Current year’s growth):شاخه ای است که در فصل رشد جاری ایجاد شده است.
چوب یکساله: شاخه یا رشدی است که حداکثر یک ساال عمر دارد.
جوانه گیری (Disbudding): حذف جوانه های اضافی را جوانه گیری نامند.
سیخک (Spur): شاخه کوتاهی (چند میلی متر تا چند سانتی متر) که رشد کندی دارد و جوانه گل روی آن تشکیل می شود.
پاجوش (Sucker): شاخه های نابارور که معمولا از ریشه گیاه در زیر خاک و یا در سطح زمین منشاء می گیرند.
نرک (Gourmand): شاخه ای است نابارور ونامطلوب که به شکل عمودی بر روی شاخه های مسن یا روی تنه ایجاد می شود.
تقسیم بندی هرس از لحاظ شدت هرس : هرس اصلاحی : هرس شاخه های شکسته، بیمار و روی هم قرار گرفته.
هرس شاخه زنی : هرس متوسط همراه با تنک کردن شاخه ها
هرس مرسوم: هرس شاخه زنی بعلاوه کوتاه کردن نصف شاخه های باقی مانده
هرس شدید: حذف 50 تا75% شاخه های جدید و کوتاه کردن شدید شاخه های باقی مانده
تقسیم بندی بر اساس زمان هرس :
بسته به نوع درخت و هدف از هرس، درختان را در دو زمان هرس می کنند:
1- هرس تابستانه (هرس سبز):
این نوع هرس معمولا از اوایل بهار تا اواخر تابستان (یعنی زمانی که درخت فعال بوده و دارای گل و میوه است)
انجام می گیرد. این هرس شامل تنک کردن گل ها، میوه ها و برگ های اضافی، بریدن انتهای شاخه های تند رشد، ایجاد زخم روی شاخه ها، حذف نرک ها وپاجوش ها و... می باشد. این هرس باعث کاهش رشد رویشی درخت شده ودر واقع یک تعادل بین رشد رویشی وزایشی ایجاد می کند و بیشتر در مورد درختانی انجام می گیرد که رشد رویشی ویا زایشی بیش از حد دارند و درختان ضعیف به این هرس واکنش مناسبی نشان نمی دهند و معمولا موجب متوقف شدن رشد این درختان می شود.
تشکیل اسپور در درختانی که این هرس بر رویشان انجام می گیرد، بیشتر از درختانی است که هرس زمستانه می شوند. این هرس معمولا بر روی شاخه های یکساله و سال جاری انجام می گیرد و بهترین زمان انجام آن وقتی است که درخت در حال تکمیل رشد رویشی است.توجه شود که از هرس شدید در تابستان بایستی خودداری شود، چون سطح برگ کافی جهت سنتز مواد هیدروکربنه برای تشکیل جوانه های گل سال آینده مورد نیاز است.
بطور کلی هرس تابستانه موجب کاهش دادن اندازه درخت، بالابردن کیفیت میوه ها وگل انگیزی بیشتر می شود.
این نوع هرس بیشتر در مورد انگور انجام می گیرد.
2- هرس زمستانه یا هرس دوره رکود(هرس سیاه):
هرس زمستانه معمولا در اواخر زمستان که خطر سرماهای شدید و یخبندان رفع شده است، انجام می گیرد. این هرس شامل فرم دهی نهال های جوان و حذف شاخه های اضافی، مریض و آفت زده است. در هرس زمستانه چون درخت فعالیت زیستی آنچنانی ندارد، میزان آسیب هرس به حداقل کاهش می یابد. این نوع هرس در مناطقی که دارای زمستان های خیلی سرد هستند، حدالامکان بایستی دیر انجام گیرد، چون سلول های محل زخم برای ترمیم بخش آسیب شدیدا فعالیت کرده و در اثر سرما از بین می روند و در نهایت شاخه خشک می شود (ثابت شده که هر چه فعالیت سلول ها بیشتر باشد، حساسیت آن ها در برابر سرما بیشتر می شود)
از آن جا که در زمستان درختان فاقد برگ هستند، بنابراین عملیات حذف شاخه ها با دقت بیشتری انجام گرفته ولذا دقت هرس زمستانه در مقایسه با هرس تابستانه بیشتر است.
روش های هرس کردن:
1- هرس مکانیکی:
این نوع هرس توسط چاقو، قیچی، اره موتوری، تیغه های متحرک و... انجام می گیرد و در باغاتی که درختانشان روی ردیف های منظم وبا فواصلی کمتر از حد معمول کشت شده اند،انجام می گیرد.
2- هرس شیمیایی:
این نوع از هرس بوسیله مواد شیمیایی انجام می گیرد. موادی از جمله بوترالین، مشتقات استیک اسید، سایتوکینین واتفون و... با خشک کردن جوانه انتهایی گیاه مشابه هرس سربرداری عمل می کنند و درخت را وادار به تولید شاخه های فرعی می کنند. این مواد را معمولا در اواخر بهار روی درخت می پاشند. این مواد در واقع با کم کردن میزان اکسین چیرگی انتهایی را کم کرده وجوانه های جانبی را وادار به بیدار شدن و رشد می کنند . آلار (SADH) و مالئیک هیدرازید (MH) از رشد کلیه شاخساره ها جلوگیری می کنند. نفتالین استیک اسید (NAA) از رشد نرک ها و ایندول بوتریک اسید (IBA) از رشد پاجوش ها ممانعت می کنند. سوین (Sevin) انتقال مواد غذایی از آوند ها به میوه ها را مختل کرده و بین طریق موجب ریزش میوه ها می شود.
سیستم کاربری