آتشک چیست؟
بیماری آتشک گلابی با عامل Erwinia amylovora یکی از بیماری‌های خطرناک درختان میوه دانه دار در بسیاری از مناطق دنیا می‌باشد که موجب نکروز شدن بافت‌های میزبان می‌گردد. این باکتری یک نکروژن تدریجی است که می‌تواند به تدریج با گسترش خود موجب تخریب تمام بافت‌های گیاه میزبان شود.
آتشک یک بیماری باکتریایی در سیب، گلابی و به است که به دلیل خسارت بالا یکی از مهمترین بیماری‌های درختان میوه می‌باشد. این بیماری در شرایط مرطوب و گرم به گسترش می‌یابد. شرایط محیطی خشک و خنک به همراه هرس و سم‌پاشی در کنترل بیماری نقش مهمی دارد. این بیماری دارای 5 فاز یا چرخه است که شامل بلایت شکوفه، سرشاخه‌ها و برگ، بلایت میوه، شاخه‌ها و تنه، ریشه و طوقه است. همچنین پس از ظهور علائم بیماری روی درختان آلوده، موثرترین سموم بیماری آتشک نیز، کارائی خود را در برابر توسعه بیماری از دست می‌دهد. اما اولین آثار و علائم بیماری روی شکوفه ها ظاهر می‌گردد. شکوفه‌ها در واقع منافذ اصلی برای ورود باکتری به دیگر اندام‌های گیاهی هستند. از اینروست که توصیه می‌شود در صورت مشاهده علائم آلودگی روی شکوفه‌ها و سر شاخه‌ها ، اندام‌های آلوده به سرعت هرس شوند.
اگر دمای محیط بیش از 15 درجه و رطوبت بیش از 60 درصد باشد بیماری شدت می‌یابد. چنانچه شرایط فوق همراه با بارندگی‌های شدید باشد، خطر بروز بیماری کاهش می‌یابد. زیرا بارندگی موجب خنک شدن دما و عدم توسعه بیماری می‌شود.
اگر قبل و بعد از بارندگی، دمای محیط باغ در طول مدت دوره گل و بعد از آن بطور غیر عادی افزایش یابد بروز آلودگی‌های غیرقابل اجتناب خواهد بود و اگر دمای محیط به مرز کمی بیشتر از 15 درجه برسد، در آن صورت باکتری بدون نیاز به رطوبت سطحی گلها موجب آلودگی‌های شدید خواهد شد. پدیده‌های غیر عادی دیگری که آلودگی شکوفه‌ها و سر شاخه ها را تشدید می‌کند وجود زخم‌ها می‌باشد. بطور کلی در شرایط عادی جوی اندام‌های حساس گیاهی تا مادامی که جمعیت باکتری بالا نیست و رطوبت سطحی پایین است، بندرت دچار بلایت شکوفه و سر شاخه می‌شوند اما کافیست در اثر بارندگی‌های شدید، وزش باد و نیش حشرات و غیره اندام‌های گیاهی دچار جراحات و شکستگی بشوند تا زمینه آلودگی های شدید در درختان بوجود آید.
علائم بیماری: در هنگام ورود به باغ آلوده علائم بیماری به صورت آشکار دیده می شود.
بلایت شکوفه‌ها
مهمترین فاز بیماری بلایت شکوفه‌هاست، زیرا گلها منافذ طبیعی ورود باکتری به اندام‌های گیاهی و توسعه بیماری می‌باشند. اولین علائم در فصل بهار سوختگی شکوفه‌هاست. شکوفه‌های آلوده ممکن است ریزش کنند ولی معمولا متصل به شاخه های آلوده باقی می‌مانند.
پیشرفت آلودگی میوه از ناحیه دمگل شروع می‌شود. دمگل‌ها بصورت سبز تیره و در نهایت بصورت قهوه‌ای تیره ولی در میوه گلابی دمگل‌ها و ساقه های گل به رنگ سیاه دیده می‌شوند.
علائم برگی بیماری آتشک چیست؟
به صورت لکه‌های سیاه در طول رگبرگ اصلی و رگبرگ‌های جانبی قابل دیدن است. برگ‌های آلوده و بیمار به تدریج به رنگ قهوه‌ای در آمده و به حالت پیچیده و چروکیده و به ظاهر سوخته مدت‌ها روی شاخه باقی می‌مانند. این تغییر رنگ در روی درختان به رنگ قهوه‌ای تیره و در بعضی موارد سبز تیره دیده می‌شود.
روی بعضی از شاخه ها شانکرهای چروکیده و گاهی فرو رفته تشکیل می‌شود که ممکن است این شانکرها ترک بر داشته و چوب زیرین نمایان شود. آلودگی سرشاخه ها و پایه ها یا بطور مستقیم است که در اثر حساسیت شدید سر شاخه ها و پایه‌ها بوجود می‌آید یا در اثر سرایت تدریجی آلودگی از ناحیه شکوفه‌های آلوده به سمت دیگر اندام‌ها پدید می‌آید.
علائم آتشک در طوقه و پایه درخت چیست؟
پیشرفت آلودگی به طوقه و پایه‌ها نیز اثرات بدی روی درخت داشته و اغلب باعث مرگ درخت می‌شود. گاهی باعث خروج شیره از پایه درختان می‌شود. در مجموع این خطر برای درختانی که به هر دلیلی دچار بلایت‌های مختلف بیماری چون شکوفه، سر شاخه، میوه و شاخه می‌شوند وجود دارد که در اثر توسعه تدریجی علائم بیماری، درختان آلوده سرانجام دچار بلایت تنه، ریشه و پایه بشوند. به خصوص اگرکنترل‌های دقیق و به موقع صورت نگیرد و پیشرفت آلودگی به سرعت به سمت شاخه‌های بزرگ در تمام مدت دوره تابستان ادامه یابد. در آن صورت در اواخر تابستان و اوائل پاییز در شاخه‌های بزرگ و اصلی علائم شانکر یا پوست مردگی ظاهر می‌شود. زیر پوست محل شانکرها بصورت آبسوخته، قهوه ای تیره و فرو رفته می‌باشد ولی به مرور این پوست ها خشک و چروکیده می‌شوند و در حاشیه و اطراف محل شانکرها، شکاف‌های نامنظم ایجاد می‌گردد.
اگر محل تشکیل شانکرها به حالت کمربندی در اطراف تنه درختان باشد موردی که بیشتر در ارقام حساس مشاهده می‌گردد. بیماری در ظرف مدت کوتاهی کل درختان آلوده را خشک می‌نماید بویژه اگر محل تشکیل و فعالیت این شانکرها در نزدیک طوقه و ریشه درختان باشد. تشخیص شانکرهای تنه در درختان آلوده بسیار ساده و آسان می‌باشد. در فصل زمستان، بافت زیر پوست اطراف محل شانکرها به رنگ قرمز می باشد.
پیشگیری و کنترل بیماری آتشک یا بلایت
1. استفاده از نهال، قلمه و یا پیوندک سالم وعاری از بیماری که دارای گواهی
2. تغذیه مناسب باغات (خودداری از مصرف زیاد کود ازته )
3. خودداری از استقرار کندو های زنبور عسل در باغات و مناطق آلوده
4. مبارزه موثر با حشرات (شته ها، زنجره‌ها و پسیل‌ها وکنه‌ها)که از عوامل انتقال بیماری در زمان رشد رویشی درختان هستند.
5. حذف کامل درختانی که از ناحیه پایه وطوقه آلوده هستند و آتش زدن محل آلوده بوسیله نفت یا گازوئیل
6. هرس وانهدام اندام‌های آلوده شاخه هایی که گلها، برگ‌هاو میوه‌های آلوده
سیستم کاربری