استفاده از کودهای شیمیایی خسارتهای جبران ناپذیری بر پیکره محیط زیست وارد کرده است. به همین دلیل روند حرکت کشاورزی به سوی کشاورزی پایدار که نوعی کشاورزی در جهت منافع انسان است، کارایی بیشتری دراستفاده از منابع دارد و با محیط در توازن میباشد. بدین ترتیب در حال حاضر برای توسعه کشاورزی پایدار، اجرای سیستم تلفیقی مصرف کودهای شیمیایی و آلی به ویژه کودهای زیستی به عنوان راهکاری برای کشاورزی جایگزین جهت تولید محصول موثر میباشند. جلبکها با قدمتي بالغ بر 40 ميليون سال در مقايسه با ديگر رستنيها توانستهاند مقام نخست را از نظر توليد انرژي و همچنين مواد تجديدشونده کسب کنند. بنابراين با توجه به اهميت جلبکها در اين زمينه، شايسته است کشاورزي سنتي و صنعتي براي توسعه پايدار فناوريهاي جديد، نهادينه شوند. امروزه بهره برداری از جلبکها در ابعاد صنعتی، کشاورزی، دارویی و غذایی ابعاد بسیار گستردهای یافته و تکنولوژی مدرن برای تولید و بهره برداری از جلبکها در کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از جلبكهای قهوهای به عنوان كود به قرن نوزده میلادی بر میگردد. در انگلستان از جلبکها به عنوان کود برای محصولاتی چون سیب زمینی، کلم و سبزیجات استفاده میشود.
مزایای استفاده از جلبکها
1. مقابله با بیماریها و آفات گیاهی
کربوهیدراتهای موجود در عصاره جلبک دریایی موجب افزایش فعالیت میکروبهای مفید شده و در نتیجه جمعیت قارچهای بیماریزای خاکی به دلیل رقابت، حذف فیزیکی میگردند. کاربرد منظم آن روی اندام هوایی گیاه میتواند القا کننده مقاومت در برابر انواع قارچها، باکتریها و ویروسها گردد. گزارش شده است که دادن کود جلبکی به مزارع سیب زمینی باعث میشود قدرت مقابله این گیاه در مقابل بیماری قارچی افزایش یافته و نسبت به بیماریهای ویروسی چون پیچ خوردگی برگ مقاومت پیدا کنند. کودهای جلبکی باتحریک تولید فیتوالکسینها و پراکسید درگیاهان موجب افزایش مقاومت گیاهان در برابر عوامل بیماریزا میشود. افزودن مستقیم برخی از جلبکها به زمین کشاورزی گیاه را از هجوم حشرات و بیماریها نیز حفظ می کند.
2. مقاومت به تنشها
کاربرد عصاره جلبک دریایی موجب بهبود قدرت گیاهان جهت تحمل تنشهای محیطی میشود و ممکن است حمله حشرات را کاهش دهد و روند فعالیت آنها را مختل نماید. عصاره جلبک دریایی میتواند به گیاهان کمک نماید تا با افزایش محتویات معدنی مایعات درون سلولی سب افزایش مقاومت گیاهان در برابر سرما و سرمازدگی گردند. افزایش مقاومت سرمایی و عمر پوسته میوه جاتی مانند گوجه فرنگی، کرفس، مرکبات و هلو نیز از دیگر ویژگی های و ارزش های کاربردی کودهای جلبکی است.
3. افزایش عملکرد گیاهان
افزودن مستقیم برخی از جلبکها به زمین کشاورزی به عنوان کود، باعث افزایش محصول میشود. کاربرد برگی عصاره جلبک دریایی موجب تحریک فتوسنتز شده و منجر به تولید بهتر قند و نشاستهها میشود.
4. بهبود کیفیت خاک
جلبكها به خاطر دارا بودن میزان بالای فیبر از یك طرف نقش مهمی در نرم كردن بافت خاك و حفظ رطوبت و از طرف دیگر بخاطر دارا بودن مواد معدنی و عناصر كمیاب اهمیت دو چندانی دارند. در مجموع افزایش کودهای جلبکی به خاکهای ماسهای و گچی به میزان زیاد، کیفیت و حاصلخیزی خاک را افزایش میدهند. جلبكهاي دريايي به علت داشتن فسفر، پتاسيم و برخي از عناصر ریز مغذی در بسياري از مناطق ساحلي به عنوان كود بيولوژيكي مورد استفاده قرار ميگيرند. برخی از این جلبکها را با مواد آلی دیگر مخلوط میکنند و برای حاصلخیزی خاک به کار می برند و تعدادی دیگر را مستقیماً به زمین کشاورزی اضافه مینمایند و اجازه میدهند به مرور زمان پوسیده و مواد آنها جذب خاک شود.
5. جلوگیری از کمبود عناصر غذایی در گیاهان
جلبکها به طور نسبی دارای مقادیر زیادی ازت و پتاسیم هستند که به عنوان کود مورد استفاده قرار میگیرند. یکی دیگر از مزیتهای مصرف کودهای جلبکی کاهش بیماریهای ناشی از کمبود عناصر معدنی است که با مصرف کودهای جلبکی این بیماریها قابل رفع بوده و برای نمونه میتوان به کمبود عناصر منگنز، بور و باریم اشار کرد.
6. تامین هورمونهای گیاهی
وجود ترکیبات هورمونی چون اکسین، جیبرلین، فنیل استیک
اسید و سیتوکنین در جلبکهای قهوهای به اثبات رسیده است. مواد تنظیم کننده موجود در عصاره جلبک دریایی مانند جیبرلینها، اکسینها، بتائینها و سیتوکنینها بر طویل شدن سلول، تمایز یابی سلول و تقسیم سلول اثر میگذارند. از خواص مفید کاربرد جلبکها دارا بودن هورمونهای تنظیم کننده رشد در این گیاهان است که در افزایش تندش دانه و مقاومت نسبت به سرما و آفات موثر است. وجود هورمون سیتوکنین درجلبکها سبب تاثیرگذاری در افزایش میزان تولید سیب زمینی میشود.
نتایج مصرف کودهای جلبکی در گیاهان مختلف
مصرف کودهای جلبکی در محصولاتی چون سیب زمینی، ذرت، فلفل، گوجه فرنگی و پرتقال تاثیر قابل توجهی در افزایش میزان محصول داشته است.
در مورد محصول گوجه فرنگی نیز آزمایشاتی توسط Crouch و Vanstaden صورت گرفته است که مشخص شده میزان گلدهی و میزان محصول گوجه فرنگی افزایش یافته وزمان رسیدن میوه نیز کاهش یافته است. در آزمایشی دیگر روی گوجه فرنگی موجب افزایش معنی دار (8%) عملکرد شد. نتایج آزمایشهای گلخانهای روی گوجه فرنگی تازه حاکی از افزایش عملکرد کلی در حد 14 و 49 %( برای مقدار توصیه شده و کاربرد دو برابر) است. در آزمایشی دیگر در مورد گوجه فرنگی، مصرف کود جلبکی سبب افزایش دوره میوهدهی گوجه فرنگی شده و زمین را از وجود شته ها عاری ساخت.
در آزمایشات مزرعهای، وزن فلفل و تعداد میوه آن به ترتیب 30 و 47 درصد افزایش نشان داد. با افزودن کود جلبکی، میزان محصول شلغم نیز در خاکهای ماسهای افزایش قابل توجهی نشان داد. در مورد توت فرنگی حدود 19 درصد افزایش عملکرد گزارش شده است.
کاربرد کودهای جلبکی در مراتع سبب افزایش تندش بذر گونههای شبدر سفید و نیز دفع نماتدهای ریشه علفهای مرتعی میشود. محتوای پروتئین علفهای موجود در مراتع نیز با مصرف کودهای جلبکی تا 7/0 درصد افزایش مییابد.
در مورد گیاه سویا افزایش کود جلبکی باعث افزایش مقدار پروتئین محصول میشود. در مورد مرکبات مانند لیمو زمان باقی ماندن میوه را بر روی درخت افزایش داده و سبب رسیدگی کامل میوه می شود. در مورد محصولات باغی چون سیب، خیار و گلهای زینتی نیز سبب کاهش میزان کرم خوردگی میشود.
هلوهای اسپری شده با کودهای جلبکی عمر پوسته میوه آنها چهار برابر افزایش نشان میدهد و اثرات مشابهی نیز بر سیب، زردالو و پرتقال دارد. در سطح زیر کشت بزرگتر، طی آزمایش به عمل آمده روی چند گونه در شرایط یکسان افزایش معنیدار در استحکام میوه گیلاس(5-15%)، سیب(8%)، هلو(5-13%) و انگور(بیش از 23%) مشاهده شده است.
سیستم کاربری