ازدیاد زعفران از طریق پیاز انجام می شود؛ مرحله کشت منحصراً در سال اول انجام می شود و طی سالهای بعد فقط عملیات داشت و برداشت اجرا می گردد.

تکثیر زعفران
از طریق پیازچه های جدید که از پیاز مادر تولید می شود صورت می گیرد. برداشت در اواسط پاییز انجام می شود و روش متداول دستی می باشد. گیاه زعفران بعد از اولین آبیاری شروع به رشد می کند و زمان برداشت بستگی به شرایط محیطی و زراعی دارد.

مراحل کاشت:
1) بررسی شرایط آب و هوایی مناسب جهت رشد زعفران:

زعفران گیاهیست نیمه گرمسیری و در نقاطی با زمستانهای ملایم و تابستان گرم و خشک بخوبی می روید. اراضی آفتابگیر و بدون درخت که در معرض بادهای سرد نباشند مناسبند. حداکثر دمای قابل تحمل برای این گیاه 40–35 درجه سانتی گراد و حداقل دما 18- درجه می باشد. ارتفاع زمین 1300 تا 2300 متر از سطح دریا مناسب است.

2) زمین و خاک مناسب:

خاک زمین باید سبک یا ترکیبی از شن و رس باشد و زمین باید دارای بافت متوسط، نسبتاً عمیق، فاقد سنگریزه و علف های هرز، حاصلخیز و دارای زهکشی مناسب باشد به عبارتی خاکهای سیلیسی، رسی، آهن دار و گچی با PH بین 7 و 8 مناسب رشد است. در فصل پاییز یا زمستان ضمن پخش کردن کود حیوانی پوسیده و مشخص به عمق 25- 20 سانتی متر جهت بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک باید اقدام شود.

مقدار کود بر حسب آزمون خاک و نیاز زعفران، کودفسفات آمونیوم به مقدار 200 تا 250 کیلوگرم می باشد که در کل مزرعه بعد از کلوخه شکنی در شیارهايي به عمق 20cm به صورت نواری پخش و 5cm خاک روی آن ریخته می شود. (فسفر جزء عناصر موثر بر عملکرد گل زعفران است).

نکته:
خاکهای کلسیم دار جهت رشد زعفران بسیار مناسبند و خاک های بسیار حاصلخیز به دلیل افزایش رشد سبزینه ای مناسب کشت زعفران نیستند.

انتخاب پیاز و زمان کشت زعفران انتخاب بنه:

کمیت و کیفیت محصول زعفران بستگی زیادی به جنس و ماهیت پیاز زعفران دارد. پیازهای مزارع 4 ساله به بالا و درشت ، بدون زخم که جوانه هایشان بدون آسیب باشند مناسبند. بنه ها با وزن بیش از 10 گرم از درصد گل آوری بالاتری برخوردارند.
 

زمان و نحوه جمع آوری بنه در مزرعه:

بهترین مرحله درآوردن پیاز حدود نیمه اردیبهشت تا نیمه تیر به مدت 60 روز است (مرحله خواب پیاز) و بهترین تاریخ کشت در خرداد ماه توصیه می شود. جهت ضد عفونی بنه ها مدت min 5-3 در محلول 5 درصد سولفات مس و یا قارچ کش های بنلیت به نسبت 1.5 در هزار و یا کنه کش امایت به نسبت 1 در هزار قرارداده می شوند و برای ضد عفونی از دستکش و سبد توری استفاده می شود .

مرحله داشت:

• آبیاری • کوددهی • سله شکنی • محلول پاشی • وجین و دفع علفهای هرز •

مبارزه با آفات آبیاری:

زعفران به پنج آب اصلی نیاز مبرم دارد که در نقاط مختلف بسته به وضعیت آب و هوای منطقه از اواسط مهر ماه تا نیمه اول آبانماه شروع می شود.

آبیاری اول:

پس از پخش کود و خراش دادن زمین از اواسط مهر ماه تا دهه اول آبانماه انجام می شود.

مصرف کودهای اسید هیومیک، سولوپتاس و ماسیس در این مرحله مفید است.

آبیاری دوم:

(4-5) هفته بعد از آبیاری اول و پس از برداشت گلها به همراه توزیع کود ازته در سطح مزرعه انجام می شود.

آبیاری سوم:

پس از وجین علف هرز. مصرف کود دلفارد 15 که کود اختصاصی گیاه زعفران است همراه این آبیاری توصیه می گردد.

آبیاری چهارم:

در پایان فصل رویش (قبل از دهه اول اردیبهشت) زمان زرد شدن برگها می باشد و در بزرگ شدن اندازه پیازها اهمیت دارد و معروف به زرد آب است.

آبیاری تابستانه:

به دلیل ترس کشاورزان از خطر پوسیدگی بنه ها به علت گرمای زیاد خاک متداول نیست. ولي از دهم تا اواخر مرداد ماه باعث افزایش عملکرد وزن گل می شود زیرا طبق آزمایشات صورت گرفته اندامهای زایشی در نیمه دوم مرداد ماه تکوین وتمایز می یابند.(آبیاری درصورتی که مزرعه مشکل کنه نداشته باشد)
نکته:

دور آبیاری بسته به خاک؛ درخاکهای با درصدشن بیشتر کوتاهتر و در خاکهای رسی طولانی تر می باشد.

کود دهی:

تخصیص کود به اراضی زعفران کاری باید بر اساس تجزیه خاک و میزان مواد آلی و نسبت کربن به ازت خاک انجام گیرد. افزایش عملکرد گیاه زعفران در رابطه با نسبت کربن به ازت خاک واکنش بسیار مثبتی نشان می دهد. در مصرف کودهای آلی و ازت باید دقت شود زیرا مصرف بیش از حد کودهای ازته نسبت کربن به ازت خاک را بهم می زند و عملکرد زعفران کاهش می یابد. بهترین توصیه کودی در مرحله داشت؛ مصرف 100 کیلوگرم اوره قبل از آبیاری دوم و پس از برداشت گل می باشد. دقت شود مصرف بیش از حد باعث کاهش محصول می شود.

نکته:

نیاز به کود پتاسه در گیاهان غده ای و پیازی از سایر گیاهان بیشتر است. کودهای دامی به دلیل پتاسیم زیاد مناسبند.

سله شکنی:

سله شكني بعد از آبیاری اول و به محض گاورو شدن زمین انجام می شود به نحوی که پیازها آسیب نبینند. اين عمل به وسیله، بیل، کج بیل، شن کش، چهارشاخ فلزی و یا گاوآهن انجام می شود. و باعث می شود گلها به آسانی از خاک بیرون آمده و کود حیوانی پوسیده بهتر با خاک مخلوط شود که این عملیات موجبات تسریع در رشد و میزان گلدهی می شود.

نکته:

اگر سله شکنی دیر انجام شود جوانه ها به سطح خاک رسیده و با سله شکنی قطع می شوند.

محلول پاشی:

در دو مرحله؛ اواسط بهمن ماه و اواسط اسفندماه زمانیکه دمای هوا 15 درجه سانتیگراد است و با اطمینان از عدم بارندگی تا 8 ساعت آینده و عدم یخ زدگی در شب انجام می شود. کودهای تقویتی كه حاوی روی، منگنز، آهن و مس مي باشند مناسبند نظیر کود اوره.

وجین و دفع علفهای هرز:

اين كار دوبار در سال انجام مي شود. اولین وجین بعد از برداشت گلها و آبیاری دوم و دومین وجين درصورت لزوم به فاصله یکماه از وجین اول جهت جلوگیری از استقرار علفهای هرز زمستانه انجام مي شود و عمل وجین های بعدی بنا به ضرورت در هنگام بهار یا تابستان خواهد بود. عمل وجین به دو روش صورت می گیرد كه عبارتنداز:

1) روش مکانیکی: دستی یا با استفاده از علف کش های مناسب که بهترین روش است.

2) روش شیمیایی: پس از برداشت گلها با مواد شیمیایی نظیر؛ - سم سوپر گالانت (برای علفهای برگ باریک) - علف کش سنکور (برای علفهای هرز پهن برگ)

مبارزه با آفات و بیماریهای زعفران:

آفات زعفران عبارتنداز جوندگان و حشرات، کنه زعفران، تریپس بنه و همچنين از بيماريهاي زعفران مي توانيم به مواردي مانند پیچیدگی و فنری شدن کلاله ها، پوسیدگی بنه، بیماری قارچی رایزوکتونیا، بیماری سیاهک زعفران (تاکون) و بیماری زردي (کلروز برگها) اشاره كنيم که در ادامه مفصل توضیح داده می شوند و روش های پیشگیری ذکر می گردند.

آفات زعفران با توجه به اهمیت زیاد زعفران و نقش فوق العاده زعفران در مناطق کم آب و کویری کشور، آفاتی مانند جوندگان، حشرات و کنه های گیاهی در مزارع، دیده شده که باعث خرابی زمین و کاهش محصول می گردند. آفاتی که تاکنون خسارت زایی آنها مشخص گردیده است شامل موارد زير هستند.

الف) کنه زعفران در مزارعی که سابقه کاشت زعفران طولانی تر است و یا اصول صحیح کاشت رعایت نمی شود کنه زعفران بیشتر مشاهده می گردد.

کنه زعفران، بنه ها را غالباً از محل زخمها و گاهی از قسمت های سالم مورد حمله قرار می دهد و ضمن تغذیه و ایجاد تونلی در داخل بنه، شروع به زاد و ولد و ایجاد حفره هایی در بنه می کند. این حفره ها به تدریج گسترش یافته و باعث ورود عوامل قارچی و تسریع عمل پوسیدگی بنه ها می گردد. بوته هایی که بنه آنها توسط کنه مورد حمله قرار گرفته است دارای برگ های ظریف و کوتاهتر از بوته های سالم می باشند و این گونه برگ ها زودتر از معمول خزان می کنند بنابراین نشانه ی خسارت کلی این آفت پس از چند سال تنک شدن مزرعه می باشد. کنه در شرایط مناسب رشد در بهار و پاییز در سطح مزارع زعفران فعالیت می کند و در تابستان به دلیل گرمای شدید و خشکی خاک و در زمستان به دلیل سرما و برودت هوا جمعیت کنه ها کاهش می یابد.

جهت پیشگیری و کنترل كنه ها در مزارع در حال احداث توصیه می گردد:

1) بیرون آوردن بنه ها از زمین به صورت خشکه کن انجام گردد.
2) بنه های سالم و بدون لکه های تیره برای کشت انتخاب گردند.
3) بنه ها قبل از کاشت حتماً با قارچ کش و کنه کش مناسب ضد عفونی گردند.
4) عمق کاشت بسته به بافت خاک 15 تا 20 سانتی متر انتخاب گردد.
5) از آبیاری مزارع در طول تابستان خودداری شود.
6) از خاک برداری مزارع جهت کاشت مجدد زعفران خودداری گردد.
7) هر دو سال یکبار خاک زارعی سبک در طول تابستان به ارتفاع 1 تا 2 سانتی متر اضافه گردد تا عمق کاشت بنه ها ثابت بماند.
8) در موقع کاشت تعداد بنه بیشتری در واحد سطح استفاده گردد تا مزرعه در مدت زمان کوتاهتری به برداشت اقتصادی برسد و کنه ها فرصت کمتری برای افزایش جمعت داشته باشند.
9) کود دامی گاوی پوسیده و عاری از علف هرز مورد استفاده قرار گیرد زیرا به تجربه ثابت شده که کودهای گوسفندی و مرغی برای زراعت زعفران مناسب نیستند.
10) از انتقال بنه های زعفران مناطق آلوده به سایر نقاط جلوگیری گردد.

ب) تریپس بنه از آغاز فصل رویش زعفران تا اواخر آن تریپس بر روی برگها دیده می شود و تا موقعی که برگهای زعفران سبز است از جمعیت بالایی برخوردار است خسارت تریپس روی برگهای زعفران به صورت پیدایش نقاط زرد تا سفید رنگ بوده که پشت این نقاط محل فرو نمودن آرواره های تریپس می باشد.
برگهایی که شدیداً آلوده به تریپس هستند زودتر خزان می کنند و به طور مستقیم باعث کاهش محصول زعفران سال آینده می گردد. از آنجایی که جمعیت بالای این آفت در اواخر فصل رویشی زعفران دیده می شود به نظر می رسد که نیازی به مبارزه شیمیایی نمی باشد.


بیماریهای زعفران بیماریهای مهم زعفران
شامل:

1) پیچیدگی و فنری شدن کلاله در این بیماری کلاله ها شبیه به فنر پیچیدگی پیدا می کنند و در مواردی نیز کلاله ها از محل پیچیدگی قطع شده و می افتند. علت این عارضه دقیقاً مشخص نیست هر چند احتمالاتی از جمله سن بنه ها، وضعیت تغذیه گیاه و نوع گیاه، شرایط فیزیولوژی گیاه و وجود عوامل ویروسی و میکوپلاسمایی را می توان نام برد.

2) پوسیدگی بنه پوسیدگی ناحیه گردن، شکم بنه و قسمت تحتانی بنه در مزارع کمتر مشاهده شده و ضرر اقتصادی ندارد. در پوسیدگی تحتانی بنه، بنه ها کوچکتر از حد طبیعی بوده و در ضمن خود بوته نیز کوتاه تر از حد نرمال می باشد، که این به دلیل نامتعادل بودن وضعیت آبیاری و حاصلخیزی خاک و سایر شرایط نامناسب خاک و یا عوامل بیماریزا ممکن است بوجود آید.

3) بیماری قارچی رایزوکتونیا این بیماری توسط قارچ ایجاد می گردد.

این قارچ از طریق غلاف های خارجی روی بنه وارد بنه می شود و باعث پوسیدگی ریشه و زرد شدن برگها و ایجاد لکه های کوچک سفید رنگ بر روی بنه ها می شود که با پیشرفت بیماری، کپک ها به رنگ بنفش در می آید و باعث پوسیده شدن داخل و خارج بنه ها می گردد. این بیماری در کشورهای اسپانیا و فرانسه بیشتر مشاهده می شود. جهت جلوگیری از این بیماری توصیه می شود قبل از کاشت ابتدا یک یا دو لایه از غلاف محافظ بنه را برداشته و برای ضد عفونی، بنه ها به مدت 1 تا 3 دقیقه در محلول 5 درصد سولفات مس قرار داده شود. چنانچه آلودگی خیلی زیاد باشد باید بنه ها را از زمین خارج و معدوم نمود. در مبارزه با بیماریهای قارچی توصیه می شود از تناوب زراعی و ضد عفونی نمودن زمین آلوده با سولفوردوکربن در 2 نوبت و ضد عفونی بنه ها استفاده گردد.

4) بیماری سیاهک زعفران ( تاکون Tacon) عامل این بیماری، قارچی به نام (Fumago) فوماگو است که بر روی برگها و بنه ها رشد می کند و راه مبارزه با آن سوزاندن برگها و بنه های آلوده می باشد.

5) بیماری زردی ( یا کلروز برگها) احتمالاً بعلت فقر عناصر غذایی و یا آهکی بودن زمین و یا کمبود عنصر آهن برگها زرد شده که با اضافه نمودن کودهای (ازته، فسفاته، پتاسه) به زمین و محلول پاشی مزرعه با محلول سولفات آهن و یا سایر کودهای حاوی عنصر آهن به نسبت 1 تا 2 درهزار جهت درمان این بیماری فیزیولوژیکی موثر است.

مرحله گلدهی:
دو هفته بعد از آبیاری اول بسته به درجه حرارت هوا گلها ظاهر می شوند. (در هوای گرم دیرتر و در هوای سرد و سایه درختان زودتر) هر قدر آب اول دیرتر داده شود، گلدهی به تعویق می افتد و خطر سرمای زودرس پايیزه را به دنبال دارد. دوره گلدهی مزرعه 15 تا 25 روز می باشد که مقدار گلها روز هفتم تا دهم افزایش می یابد عمر گلها 3 تا 4 روز می باشد.

مرحله برداشت زعفران همان چیدن گلها می باشد. زمان برداشت بسته به شرایط اقلیمی و زمان اولین آبیاری متغیر می باشد و در صبح زود قبل طلوع آفتاب و گاهی عصرها عمل جمع آوری گلها انجام می شود. اگر گلها مدت زیاد در معرض هوای گرم باد ونور خورشید بمانند کیفیت عطر و رنگ کمتر شده و از مرغوبیت محصول کاشته می شود.

 
نکات برداشت:
گلها در سبد، کیسه های نخی و ظرف تمیز جمع آوری می شود و نباید بیش از حد پر و فشرده شود. محل نگهداری تا جداسازی کلاله باید سرد، سرپوشیده و دور از گرد و غبار باشد. - مدت نگهداری نباید از 10 ساعت تجاوز کند. دستهای برداشت کننده بدون آلود گی و بیماری پوستی باشد.