این مواد عبارتند از: قلوه سنگ، سنگریزه، شن وماسه، خاک رس، مواد آلی، قطعات گچ و آهک و موادی که مصنوعا داخل آن شده وبه اضافه مقادیر جزئی مواد شیمیایی و میکروالمانها که بنا بر محل زمین میزان و نوع آن متغیر است.
سنگهای درشت وقلوه، هیچ خاصیتی ندارند و جلوی رشد مستقیم ریشه را می گیرند. گچ نیز برای هیچ نوع گیاهی خوب نیست، بنابراین باید این مواد را از خاک جدا کرد. مصالح ساختمانی را نیز باید از خاک جدا کرده، دور ریخت.
آنچه باقی می ماند عبارتند از سنگریزه، شن، ماسه، خاک رس ومواد آلی.
سنگریزه و شن گرچه از نظر تغذیه ای نقشی ندارند، لیکن باعث ایجاد خلل وفرج در خاک می گردند. چون خاک رس غیر قابل نفوذ است وقتی با این مواد کودی پوسیده مخلوط شود، خاک مناسبی را تشکیل می دهد.
ب- مواد مایع و گازی شکل :
درلابلای ذرات خاک خلل و فرج هایی است که ممکن است دارای آب یا مواد آلی یا هر دو باشند. نسبت و نوع این حفرات، خاک را برای کشت محصول خاص مناسب می سازد وبافت خاک را تشکیل می دهد. زمینهای شنی دارای حفرات بزرگتر است، بنابراین آب را از خود عبور می دهد و قدرت نگه داری آب را ندارند و زود خشک می شوند. افزودن کود های آلی به این نوع خاک ها باعث اصلاح آن می شود.
خاک های رسی دارای سوراخ های ریز است و چندین برابر خاک های شنی آب نگه می دارد. در این خاکها تنفس ریشه به خوبی صورت نمی گیرد. اگر به این نوع خاکها کود های آلی و کمپوست اضافه شود، حفره ها افزایش یافته وبزرگتر می گردند و وضع آن ها اصلاح می شود. بنابراین خاک خوب خاکی است که دارای مقادیر متناسبی حفره های ریز و درشت باشند.
2- عوامل شیمیایی:
هر خاکی از نظر شیمیایی ممکن است اسیدی یا قلیایی ویا خنثی باشد، این خاصیت را PH می گویند. PH اجسام شیمیایی از یک تا چهارده در تغییر است. از 1 تا7، PHاسیدی و از 7 تا14 PH قلیایی یا بازی نامیده می شود و PH 7 خنثی نامیده می گردد.
معمولا اغلب گیاهان در PH 6 تا7 به خوبی رشد می کنند و برخی گیاهان نیز در خاک های اسیدی رشد می کنند پس باید قبل از کشت هر نوع گیاه، PH خاک را تعیین کنیم : در صورتی که خاک اسیدی باشد باید مقادیری آهک و در صورتی که قلیایی باشدمقداری گوگرد به آن اضافه کنیم.
3- عوامل بیولوژیکی:عوامل بیولوژیکی از سایر عوامل اهمیت بیشتری دارند زیرا بر روی مرغوبیت خاک اثر عمده ای می گذارند. اگر چه خاک جسم بی جانی است اما در یک مشت خاک معمولی بیش از 28/000/000 موجود ذره بینی وجود دارد که نقش این موجودات دربهبود وضع خاک و بالابردن محصول و شادابی گیاهان تاثیر زیادی دارد. در حقیقت خاک کارخانه عظیمی است که میلیون ها کارگر ریز ذره بینی در همه شبانه روز مشغول کار در آن هستند.
این عوامل بیولوژیکی در صورتی می توانند به کار خود ادامه دهند که برایشان شرایط لازم فراهم شده باشد. برای تامین مواد آلی خاک، از کمپوست کود حیوانی استفاده می شود. فضولات کبوتر و مرغ هم برای این منظور مناسب است. کود آلی نه تنها غذای گیاه را می سازد بلکه با عمل تخمیر خود ایجاد اسید هایی می کند که روی گیاه اثر می گذارند وبا ایجاد گاز بافت خاک را پوک و باز می نمایند.
خاک اره برای پوک کردن خاک مناسب است که باید به صورت پوسیده مصرف شود. و گرنه روی ازت خاک اثر می گذارد.
با توجه به مراتب بالا خاک خوب خاکی است که از نظر بافت، مقاوم، میزان مواد سخت آن مثل شن وریگ، به مقدار لزوم، و مواد شیمیایی آن مانند، عناصر کمیاب ونیز مواد آلی موجود در آن در حدّ تعادل با نیاز های خاص یک گیاه متناسب وعاری از علف و میکروبهای مضر باشد.
4- آب :
آبیاری گلدان- یکی از علل عدم موفقیت در گلکاری آب دادن نادرست گلدانهاست. اولا گیاهان از آب زیاد بیشتر از کم رنج می برند.رطوبت زیاد باعث می شود که خاک اطراف ریشه لزج شود و تنفس که یکی از عوامل رشد وبقاء ریشه است مختل گردد و محیط مساعدی را برای رشد قارچهای مضر و آفات ریشه فراهم گردد. گیاه پس از مدتی زرد رنگ و پژمرده می شود.اگر ریشه این گیاه را بیرون بیاوریم اغلب اوقات می بینیم لکه های سفیدی اطراف آن مشاهده می شود یا به طور کلی ریشه گندیده و از بین رفته است. از طرفی اگر مقدار مورد لزوم آب در اختیار گیاه قرار نگیرد، رشد آن متوقف و پس از اندک زمانی دچار پژمردگی می گردد. در اینحالت برگها پژمرده و آویزان می شوند ولی مراقبت صحیح باعث می شود که این حالت تشنگی پس از مدت کوتاهی از بین برود وگیاه شادابی خود را بازیابد.
از وضع ظاهری بعضی از گیاهان می توان فهمید که نیاز به آب دارند. معمولا سطح گلدان باید مرطوب باشد.اگر ملاحظه کردید
سطح گلدان کاملا خشک شده وخاک اطراف گلدان ترک برداشته و خاک گلدان جداشده، بدانید این گلدان نیاز به آب دارد.
آبیاری باغچه – سطح باغچه در معرض نورخورشید قرار دارد و تبخیر سطحی آب بیشتر و به آب بیشتری نیاز دارد برای آبیاری باغچه از لوله های پلاستیکی یا آبیاری قطره ای استفاده می شود.
5- نور:
پس از آب و خاک نور کافی برای گیاهان ضروری ترین عامل محسوب می شود.هر گیاهی وبا هر نوع منشائی کم وبیش مقداری نور نیاز دارد ومیزان آن هم با ساختمان فیزیولوژیک گیاه وهم منشاء طبیعی آن ارتباط دارد.
برخی از گیاهان در محل طبیعی خود زیر آفتاب رشد می کنند و در منزل نیز همان مقدار نور نیاز دارند و در صورتی که نور برخی از گیاهان در محل طبیعی خود زیر آفتاب رشد می کنند و در منزل نیز همان مقدار نور نیاز دارند و در صورتی که نور گویند که رگبرگها زرد و حتی سفید فام وغنچه ها کوچک وگلها کم پشت و کم رنگ می گردند و غنچه ها در حال نیمه باز یا میافتند یا خشک می شوند.
اگر این حالت ادامه یابد، سرانجام باعث ضعف و از بین رفتن گیاه خواهد شد. برای رفع این عارضه هیچ راهی جز افزایش نور وجود ندارد. برعکس اگر گیاهی که به مقدار نور کمتری نیاز دارد، مدت زیادی در برابر تابش مستقیم آفتاب قرار دهیم برگ هایش خشک وگل هایش پژمرده می شود .
6- رطوبت-
گیاهان از نظر رطوبت مورد نیاز با یکدیگر تفاوت دارند. وقتی گفته می شود که فلان گل به رطوبت نیاز دارد، اگر هر روز مقدار رطوبت زیادتر شوداین کار نه تنها موجب رشد آنها نمی شود بلکه آن ها را از بین می برد. آب زیاد خاک را لزج وچسبنده و تنفس گیاه را مختل می کند.
7- دما–
از نظر نیاز به گرما مانند رطوبت، آب، نور وغیره باید به طبیعت گیاه توجه شود.
8- سایر عوامل –
برای بهداشت باید پیشگیری و درمان باشد. برای پیشگیری باید میزان آب، رطوبت، گرما،نور وغیره را کنترل وبصورت متعادل تنظیم نمود، خاک راتقویت نمود تا گیاه خوب رشد نماید ومورد حمله آفات گیاهی قرار نگیرد.
باید بذر مرغوب انتخاب کرد ونهال را از محل تولید تهیه کنید و ریشه را با مقدار خاک و گل اطراف آن بیرون بیاورید.
امیدواریم مقاله عوامل مهم در کشت و رشد گیاهان مورد توجه و پسندتان قرارگرفته باشد.
پیشاپیش از حمایت شما سپاسگزاریم.
این مطلب برگرفته از کتاب ترویج گلکاری نوین به تالیف مهندس سید اسماعیل هاشمی اصفهانی می باشد.